De Transfiguratie, Hout, eitempera, 15de eeuw, Nowgorod.

De lezingen waren:
Exodus 34:27-35
Lucas 9:28-36


De ontmoeting met God kan een mens veranderen. Je zou zeggen, dat het daar in deze verhalen om gaat. Kunnen wij dat nazeggen? Kent u mensen die veranderd waren na een Godsontmoeting? Of hebt u zelf het idee dat u in de loop van het leven bent veranderd - als gevolg van één of meer religieuze ervaringen?

Lucas vertelt dat Petrus, Johannes en Jacobus met Jezus mee mogen wanneer hij de berg opgaat om daar, boven op de berg, te bidden. Wie wil bidden moet eigenlijk alles achter zich laten; erop uit gaan. Alleen zo kan een mens God ontmoeten. Dat zegt Martin Buber - als hij schrijft over het gebed. In de Joodse traditie is eigenlijk elk echt gebed een ontmoeting met God. Ik hoorde ooit een Remonstrants predikant zeggen: als je in gebed gaat kom je daar altijd anders uit te voorschijn.

Jezus gaat, zo lezen we, de berg op. En dan gebeuren er daar vreemde dingen. Wat ons erover verteld wordt is een wat merkwaardig, onsamenhangend relaas. Terwijl Jezus aan het bidden is verandert zijn uiterlijk; en ineens zijn daar Elia en Mozes, die met hem praten over zijn levenseinde. De drie leerlingen vallen in slaap; dit doet denken aan wat er in Getsemane is gebeurd. Is het een droom? Een visioen? Het is allemaal niet zo duidelijk. Na deze visionaire ervaring klinkt er een stem uit de hemel: 'Luister naar hem!" Je verwacht dan dat Jezus iets gaat zeggen. Maar daar horen we niets over. Behalve dan, dat ze zwegen over het voorval en dat ze er toen met niemand over praatten. Dat deden ze pas later. Zo lezen we in de tweede Petrusbrief: "...Hij ontving van God, de Vader, eer en luister, toen de stem van de majesteitelijke luister tegen hem zei: 'Dit is mijn geliefde zoon, in hem vind ik vreugde'. Die stem hebben wij zelf horen klinken toen we met hem op de heilige berg waren. Ons vertrouwen in de woorden van de profeten is daardoor alleen maar toegenomen" (2 Petrus 1:17v.).

Het is een vreemd verhaal, dat Lucas ons vertelt. Men heeft het wel opgevat als een hervertelling van wat in Exodus wordt beschreven: over wat er kan gebeuren als een mens in zijn leven God ontmoet. Over Mozes wordt verteld dat hij veertig dagen niet at en niet dronk. Veertig is een symbolisch getal: je zou kunnen zeggen 'een half mensenleven'. Het volk Israël trok veertig jaar door de woestijn. Misschien kost het ook wel een half leven van vasten, van zoeken en wachten alvorens er zoiets is wat met Godservaring kan worden aangeduid. Jezus spreekt daar op de berg niet God, maar met Elia en Mozes. Misschien wel over het grote mysterie rond leven en dood.

Want Mozes en Elia: dat zijn twee oerprofeten die beiden. tijdens hun leven, in een crisis geraakten. Mozes, toen zijn levensopdracht, om het volk Israël weg te voeren uit Mitsraïm (Egypte): het angstland - betekent dat. Deze missie dreigde volledig te mislukken, omdat het volk zich tegen hem en dus tegen God keerde; en het slavenbestaan in Egypte verkieslijker vond dan de verschrikkelijke doortocht door de woestijn. En Elia, toen zijn strijd tegen de afgoden dreigde te mislukken omdat de vorst van het tienstammenrijk hem wilde doden. Hij zag geen andere mogelijkheid dan vluchten - de woestijn in. Gaan wellicht levensangst en wanhoop vooraf aan een Godsontmoeting?

Lucas vertelt in hetzelfde hoofdstuk, waaruit we vanochtend hebben gelezen, even verderop: "Toen de tijd naderde dat Jezus van de aarde zou worden weggenomen, ging hij vastberaden op weg naar Jeruzalem" (Lucas: 9:51). Vormde de transfiguratie dan een omslag in zijn leven? Want ook Jezus had al veel van zijn volgelingen zien afhaken (cf. Johannes 6:66v). Misschien was dat ook wel waarom hij naar de berg ging om er te bidden. Om kracht? Om wijsheid? Om in gesprek te gaan met de grote profeten?

Hij ging de berg op. De berg opgaan: dat is door de eeuwen heen begrepen als een beeld van de levensweg. En met name als de berg Tabor bedoeld is: de berg van de ontmoeting met God. Dat deze invulling van dit verhaal is ontstaan is zonder twijfel ingegeven door wat in de evangeliën aan het verhaal over de transfiguratie vooraf gaat. Zo kun je bij Lucas achtereenvolgens de volgende pericopen onderscheiden: de belijdenis van Petrus dat Jezus de messias is (Lc 9:18-20), de aankondiging lijdensweg van de Christus (Lc 9,20-22), de weg van hen die hem willen navolgen (Lc 9,23-26), en het zien van het koninrijk (Lc.9:27). Dan - als slot - volgt het verhaal over de transfiguratie (Lc 9,28-36): als een soort samenvatting.

Pas veel later is men de dood van Jezus gaan zien als zijn verheerlijking. Zou er een verband zijn tussen de drie kruisen op een berg, de drie profeten op een berg en de drie tenten op een berg? Mogen we daar een verwijzing in beluisteren naar Gods nabijheid?

Op de ikoon voorop de liturgie zien we de verheerlijkte Christus staan tussen Mozes en Elia. En op de stijle welhaast ontoegankelijke berg de worsteling van de leerlingen bij hun pogingen hem na te volgen. Zou je mogen zeggen dat daarin wordt uitgedrukt dat het doel van de beklimming is om Jezus te volgen op zijn weg tendiende zo dichter bij God te komen? De weg naar boven loopt - zo gezien - via meditatie; over vragen zoals:
Wie zeg ik dat Jezus is?
Wat zegt Mozes mij?
En Elia: wat betekent voor mij om de strijd aan te binden tegen mijn afgoden?
Wat maakt voor mij de weg naar boven zo moeilijk?
En wat heb ik er voor over om dichter bij God te komen? Wat verwacht ik daarvan?

Misschien wel, wat een dichteres eens als volgt verwoordde:

Er schuilt een gedaante in mijn eigen 'ik'
die anders is en levender en vrijer
die in zichzelf geen muren kent en tralies
geen eigendunk heeft en geen geldingsdrang
die zich weet los te maken uit de windsels
van angst en gal en treurig zelfbeklag
die opengaat en ademt in de ruimte
en luisteren wil, geduld heeft, troosten kan
en minnend inziet wat een ander mens bezielt
die geen bedenkingen, geen grenzen kent
en lachend geeft en deelt vanuit een wijd besef
dat allen op de aarde één zijn
en dat geen lot ons breken kan
omdat wij gronden in de echte liefde.

Soms in het donker kijkt dat diepste 'ik' mij aan
en ik herken het als de levende ikoon
van wat ons ooit is aangezegd:
de nieuwe mens in mij en iedereen verborgen
zo ver, zo ver - maar onder ons bereik ...
                      (Catharina Visser: Ikoon. Uit: Door schemering en dageraad)

AMEN.

Terug naar het begin van deze pagina

Reactie? Zend een E-mail

© A.E.J. Kaal, 2013.